De Thuiszorgman

Als je in de thuiszorg werkt, ontmoet je interessante mensen en hun verhalen. Dat is de ervaring van regisseur Miguel Narings. Hij maakt contact met de mensen bij wie hij langsgaat en hoort de verhalen aan.
Hij is geen ‘thuiszorgmedewerker’ van opleiding, maar wilde wat betekenen voor zijn medemens en had een vast (aanvullend) inkomen nodig. Narings ging daarom in de (huishoudelijke) thuiszorg werken in Amsterdam. Hij ontmoette tijdens dat werk vele fascinerende mensen met unieke inspirerende verhalen.

Narings raakte geïnspireerd en samen met Kim Brand – een jonge documentairemaakster – maakte hij een documentaireserie, waarbij zij een kijkje geven in het leven van de cliënten van Narings, tijdens zijn werk als thuiszorgverlener.((NPO 3Lab, De Thuiszorgman))
Ik vroeg me af of de thuiszorg wat kan leren van de manier waarop Narings omgaat met de verhalen van cliënten. In dit artikel ga ik op zoek naar een antwoord op deze vraag.

Afleveringen

In de eerste afleveringen neemt Narings ons mee naar de 91-jarige, hardhorende, weinig mobiele, maar levenslustige Fietje, die nog dagelijks geniet van de bedrijvigheid in haar echte Amsterdamse straatje, waar ze bekend staat als ‘de koningin van de Jordaan’. Eenzaamheid is haar onbekend. Als het even kan zit ze op het bankje voor de deur. Ze wil op deze manier nog wel 100 jaar doorleven. [pullquote]De 3 afleveringen zijn te bekijken op het internetplatform NPO 3Lab van de VPRO[/pullquote]

In de tweede aflevering ontmoeten we Rogier; een 40-jarige, halfzijdig verlamde, ex-commando. Zijn leven is totaal veranderd door een hersenbloeding, nog niet zo lang gelden. Hij is duidelijk nog bezig met het accepteren van het fait accompli. Zijn vriendin en zijn vrienden zijn hem trouw gebleven, al ziet hij de laatsten wat minder frequent. Hij zou wel meer ‘eruit’ willen en bijvoorbeeld willen gaan fietsen.

De derde aflevering gaat over de 48-jarige Annelies. Ze heeft een progressieve spierziekte en heeft een onzekere toekomst, met waarschijnlijk steeds meer beperkingen. Toch is ze niet ‘bezig’ met deze toekomst; ze leeft in het nu en met wat ze nu kan. Bij tegenslagen past ze zich steeds weer aan.
Er is aan de buitenkant (nog) weinig te zien van haar aandoening en beperkingen en wordt dan ook vaak met onbegrip geconfronteerd in de maatschappij, waarbij ze zich moet verdedigen.

De verhalen en het werk als thuiszorgmedewerker heeft Narings een andere kijk op het leven gegeven. Ze leren hem dat het leven van het een op het andere moment een andere kant op kan gaan. Naast de prachtige verborgen verhalen ziet hij ook verloedering, depressie en eenzaamheid in de thuiszorg, vertelde hij in Het Parool¹. Toch is het een serie met vooral positieve verhalen, waarin ook ‘zware’ en emotionele onderwerpen de revue passeren. In een korte tijd heb je als kijker dus al een behoorlijk beeld van de mens achter de cliënt.

De waarde van verhalen

Verhalen worden verteld vanuit het perspectief van de verteller en nemen in de zorgethiek een speciale rol in. Paulsen stelt: “If ethics of care deals with the nature of relationships, attentiveness, and understanding particular others, narrativity ought to play a central part.”². De (zorg)relatie is een belangrijk basis voor verhalen en prof. Anne Goossensen zegt over de zorgrelatie: “De zorgrelatie is de plaats waar de optimale afstemming kan ontstaan, waarmee de vraag naar wat goede zorg is voor de betreffende zorgvrager in die situatie beantwoord kan worden”³.[pullquote]”Elke dag ontdek ik prachtige, verborgen verhalen.” Narings [/pullquote]ActiZ , een zorgondernemersorganisatie en belangenbehartiger, gericht op kennisontwikkeling, innovatie en inspiratie, beschouwt verhalen als een relevante bron van kwaliteitsinformatie. ActiZ formuleert in het Manifest van het Werkprogramma Vernieuwd Kwaliteitsbewustzijn tien ankerpunten rond de kwaliteit van langdurige zorg.⁴ Een van deze ankerpunten is aandacht voor zowel de ‘harde’ als ‘zachte’ kant van zorg, de cijfers versus verhalen.
Om binnen de thuiszorg kwalitatief goede zorg te kunnen leveren, heb je dus verhalen nodig. Deze zijn belangrijke bron van informatie, om kwalitatief goede zorg te kunnen verlenen.

Zorgleefplan

In de thuiszorg wordt voor de organisatie van de zorg het zorgleefplan gebruikt, als een instrument om beter de gehele mens in beeld te krijgen. “Het zorgleefplan ondersteunt de thuiszorg in het bieden van verantwoorde zorg, die de kwaliteit van leven van de zorgvrager centraal stelt”, volgens Zorgleefplanwijzer.nl. “In het zorgleefplan is ruimte voor aandacht voor de woonomgeving, activiteiten en sociale contacten van de zorgontvanger”.

In de evaluatie van dat zorgleefplan komt naar voren dat het plan op diverse fronten nog niet optimaal functioneert. Onder andere op het gebied van de gespreksvoering. Deze gesprekken dienen beter te worden afgestemd op de unieke persoon van de zorgontvanger, volgens de onderzoekers. ((Het zorgleefplan moet eenvoudiger))

Het luisteren naar de verhalen van de zorgontvanger is een goede manier om het ‘gesprek’ aan te gaan met de zorgontvanger en zou het werken met het zorgleefplan, en dus de kwaliteit van de geleverde zorg, verder kunnen worden verbeteren.

De thuiszorg kan van de ervaringen van Narings leren dat het de kwaliteit van de zorg ten goede zou komen, als er beter en anders zou worden geluisterd naar de zorgontvanger. Dit zou kunnen worden gerealiseerd door in het werken met het zorgleefplan meer aandacht te hebben voor de zorgrelatie en gespreksvoering, gericht op de verhalende zorgontvanger. Hierdoor zal de zorgverlener beter inzicht krijgen in de werkelijke wensen en behoeften van de zorgontvanger, wat de kwaliteit van de zorgverlening zal verbeteren.

Blogfoto: Facebookpagina Thuiszorgman
Eerder verschenen op Zorgethiek.nu; 14 november 2015

1. Het Parool, ‘Iedere dag ontdek ik verborgen verhalen’ (01/08/2015, Blendle) [↩]
2. Paulsen, Jens Erik, 2011. A Narrative Ethics of Care. Health Care Analysis, Springer. [↩]
3. Kwaliteit maar dan anders, Eveline Bolt en Marie-Josée Smits [↩]
4. Manifest Anders verantwoorden: inzichten en ankerpunten. ActiZ Werkprogramma Vernieuwd Kwaliteitsbewustzijn (2014)   [↩]

• Tags: 3LAB, thuiszorg, thuiszorgman, verhalen, zorgrelatie