Als tiener snapte ik het nut van de gevangenis niet. Voor mijn gevoel zat die vol met mensen die hulp nodig hadden, maar die niet kregen. Gewoon weggestopt in een betonnen gebouw. Uitgesloten van de maatschappij, afgeschreven als mens en burger.
Als volwassene voel ik het nog steeds als een verspilling van (in de basis) goede mensen die in mijn optiek vooral hulp nodig hebben. De documentaire The Work bevestigt mij in het gevoel van gevangenissen als ‘verspilling van menselijkheid ‘.
The Work
De anderhalf uur durende documentaire The Work1 maakt indruk. Vier dagen lang worden gasten en gevangenen – zware jongens – gevolgd tijdens groepstherapie. Deze intensieve zelfhulp groepstherapie wordt begeleid door de Inside Circle Foundation (ICF).
Tijdens deze groepstherapie doen ook mannen van buiten de gevangenis mee, de gasten. Het lijkt erop dat het vooral het lot is geweest dat ervoor heeft gezorgd dat sommige mannen in de gevangenis zijn beland, want alle mannen (zowel de gevangenen als de gasten) blijken heel veel met elkaar gemeen te hebben.
“ I was a fatherless son.”
De non-profit organisatie ICF helpt gevangenen ‘van binnenuit te helen’. Opgezet in 1999 door een ‘ex-con’2 en inmiddels dichter Robert Allbee, heeft ICF tot doel innerlijke groei van mannelijke gevangenen te stimuleren.
Door deze groepstherapie, en door discussiegroepen en creatief schrijven cursussen, laten ze de mannen de innerlijke blokkades aanpakken die hen hinderen hun volle menselijke potentieel te kunnen bereiken. Om ervoor te zorgen dat ze optimaal kunnen bijdragen aan en meedoen met de maatschappij. Geen van de deelnemers die inmiddels zijn vrijgelaten is weer teruggekomen.
Lichamelijkheid en kwetsbaarheid
Lichamelijkheid speelt een grote rol in deze documentaire. De mannen laten in de documentaire veel fysieke kracht zien. Met een ongekende intimiteit vecht degene die ‘aan het werk is’ letterlijk met zijn blokkades, die soms door de andere aanwezige mannen worden gesymboliseerd. De mannen in de kring hebben al hun kracht nodig om daarbij te ondersteunen en beschermen.
Bij aanvang van de vierdaagse groepstherapie worden de basisvoorwaarden vertrouwen en veiligheid verankerd. Voor de therapie is het nodig dat iedereen zich kwetsbaar durft op te stellen. Deze kwetsbaarheid te kunnen en durven voelen blijkt voor de meeste gasten uiteindelijk de belangrijkste les van het therapieprogramma te zullen zijn.
Het gevecht met hun blokkades werkt wonderwel goed. De ‘zware jongens’ breken zonder uitzondering en bereiken hun innerlijke pijn en emoties. Het leidt tot een sterke bonding tussen de mannen.
Rolverdeling
De gevangenen doen regelmatig mee met deze groepssessies. Tijdens de sessies nemen ze vanuit hun ervaringsdeskundigheid meestal de rol van begeleider aan. Een aantal zijn daar ook extra in geschoold. Maar de gevangenen gaan ook zelf aan het werk en bespreken hun gevoelens en problemen. Voor de gasten is de deelname altijd eenmalig.
Een gevangene vertelt ter introductie dat ze in deze sessies heel andere personen zijn dan op de luchtplaats. Ze doen dit ‘werk’ om even niet gewelddadig te hoeven zijn. Hoewel het er in de sessie ook ‘gewelddadig’ aan toe kan gaan wordt dit duidelijk anders ervaren. Het verschil lijkt hem te zitten in de kwetsbaarheid.
De sessies draaien om verbindingen met mensen aan te kunnen gaan, zich kwetsbaar op te kunnen stellen; anderen te helpen en te kunnen ‘voelen’. Zich mens te kunnen voelen. De gevangenen halen daar veel voldoening uit.
Een andere gevangene vertelt tijdens het groepswerk het niet meer te zien zitten, omdat hij zijn zoontje niet meer zal zien en wat blijft er dan nog over… Een medegevangene weet hem te laten beloven dat hij dat de komende drie maanden in ieder geval daarop niets zal ondernemen… Een anti-zelfmoordpact. Het verhaal roept herkenning en emoties op bij de medegevangenen.
“What he wanted me to do
was to help him remember how to feel“
Robert Allbee
Vaderfiguur
Alle mannen geven zonder uitzondering aan ‘last’ te hebben van de afwezigheid van hun (echte) vader; lichamelijk en/of emotioneel. De emotionele schade die dit bij het jongetje heeft aangericht, heeft ertoe geleid dat ze vastlopen in hun leven. Dit heeft een ‘gevangenis’ opgeleverd. Voor de gevangenen dus letterlijk, maar voor de gasten figuurlijk maar daarom niet minder reëel. Alle mannen in deze documentaire uiten stuk voor stuk dat zij behoefte hebben (gehad) aan een goed mannelijk rolmodel. Iemand die ze toont hoe een ‘goede’ vader of man te zijn.
De meeste gevangen zijn als jonge man al vastgezet, voor decennia. Vaak voor vergrijpen die je ook zou kunnen opvatten als ‘acting-out’ gedrag van een gefrustreerde tiener, die even niet beter weet. Als volwassenen laten deze ontspoorde tieners zien dat er wel degelijk ook toen al een goed mens in hen zat, die het verdiende in de maatschappij te mogen zijn. Maar die kans krijgen ze nooit meer.
Een dubbel gevoel…
The work is een indrukwekkende documentaire die veel oproept bij mij als kijker: gevoelens, emoties, maar ook vragen. Waarom moet het zo?
Het geeft een warm gevoel te zien hoe het deze mannen binnen de beperkte mogelijkheden is gelukt een omgeving te scheppen waarin ze zich veilig, gehoord, geaccepteerd en even mens kunnen voelen. Maar aan de andere kant maakt het me verdrietig dat zij deze verworven inzichten als volwassene niet of nauwelijks meer in de buitenwereld in de praktijk zullen kunnen brengen. Wat een verspilling van menselijk kapitaal.
De gevangenen zullen het moeten doen met de wetenschap en voldoening dat ze andere (jonge) mannen helpen te voorkomen hun fouten te herhalen en zichzelf (weer even) mens en nuttig te kunnen voelen.
Fatherless sons
For me it’s become real clear it’s about the fatherless sons.I was a fatherless son. My father was a fatherless son. My grandfather was a fatherless son.
And my son, for a long time in his live, was a fatherless son.I don’t have the right to tell an other man what to do with his live.
But I can tell another man what the consequences may be for one fatherless son. If one father can go through what he needs to go through to be there for his son, than all this shit is worth it. All of it.
1 reactie